De Ossenmarkt in Groningen met het Sichtermanhuis. Foto: Wutsje. Licentie: Creative Commons.

Het Sichtermanhuis is een monumentaal 18e-eeuws pand in Lodewijk XV-stijl aan de Ossenmarkt in de stad Groningen. Het huis is gebouwd in opdracht van Jan Albert Sichterman, nadat deze na een lucratieve carrière in dienst van de VOC terugkeert naar zijn geboortestad. Op 26 maart 1743 vindt de legging van de eerste steen plaats.[1] Na Sichtermans dood wordt het huis in tweeën gesplitst. De imposante deurpartij van het huis wordt overgebracht naar het huis van de in 1913 gesloopte Boumanshof en komt na de sloop in het bezit van het Groninger Museum.[2].

Jan Albert Sichterman (Groningen, 19 september 1692 – 15 januari 1764) is een functionaris in dienst van de (VOC) Verenigde Oostindische Compagnie. Na zijn carrière in de Oost keert hij als een zeer vermogend man terug naar zijn geboortestad Groningen waar hij een klein paleisje laat bouwen: het Sichtermanhuis aan de Ossenmarkt.

Ossenmarkt 4-4a en 5. Links het Sichtermanhuis. Foto: Kramer. Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Portret van Jan Albert Sichterman, aanwezig in het Groninger Museum. Licentie: Public Domain.

Jan Albert Sichterman
Jan Albert Sichterman neemt net als zijn vader Galenus Sichterman dienst in het leger, maar op zijn 23-ste brengt hij in een duel zijn tegenstander om het leven. Om de gevolgen te ontlopen meldt hij zich aan bij de VOC, en in 1716 vertrekt hij als onderkoopman naar Indië.[1] Hij krijgt daar een functie als onderkoopman in Bengalen. Daar trouwt hij in 1721 met Sibylla Volkera Sadelijn, dochter van de latere directeur van Bengalen, Jacob Sadelijn, de onderdirecteur van Bengalen. Ze krijgen acht kinderen, die naar Nederland worden gestuurd voor hun opvoeding.

Zijn carrière verloopt voorspoedig. In 1725 wordt hij koopman en fiscaal voor de VOC in Bengalen. In 1731 wordt hij benoemd tot Opperhoofd in Cassimbazar. Als Rogier Beerenaart, VOC-directeur van Bengalen in 1733 overlijdt, neemt Jan Albert Sichterman zijn taken waar. Op 18 juni 1734 wordt hij door de VOC tot directeur benoemd. Hij blijft dat tot 1744. In 1740 wordt Sichterman tevens tot raad extraordinaris van de Raad van Indië benoemd. Afgezien van het maandelijkse salaris van 180 gulden per maand, moet een directeur het vooral hebben van de voorrechten, provisies en illegale persoonlijke handel.

Sichterman is bijvoorbeeld betrokken bij handige geldwisseltrucs van de Oostendse Compagnie vlak voor deze haar activiteiten moet stoppen, en hij investeert op persoonlijke titel in de intra-Aziatische handel van de Fransman Joseph Dupleix, en heeft daarmee waarschijnlijk veel geld verdiend. Verschillende malen stuurt hij vrachten van waarde buiten medeweten van de VOC om naar zijn Nederlandse zaakwaarnemer, de Amsterdamse wijnhandelaar Gerard Pauw.

Afb. links: Het oorspronkelijkontwerp van het Sichtermanhuis aan de Ossenmarkt uit 1743. Bron: Groninger Museum. Licentie: Public Domain.

Ten behoeve van gunstige handelsbetrekkingen wisselen de VOC en de Indiase bestuurders geschenken uit, en zo verkrijgt Sichterman in 1739 een baby-neushoorn, die in de provincie Assam is gevangen. De tamme neushoorn mag tot veel plezier van de aanwezigen door het huis lopen, maar na twee jaar wordt ze te groot en geeft Sichterman haar weg aan Douwe Mout, een schipper van de VOC.

In de eerste jaren van zijn bestuur als directeur van Bengalen is er sprake van rust en welvaart in Bengalen, maar in 1740 wordt de Nawab (gouverneur) afgezet door zijn onderschikte. De nieuwe Nawab leidt een veel onafhankelijker koers, waarnaar de Europese compagnieën zich moeten schikken. De toenemende concurrentie tussen de Nederlanders, Engelsen en Fransen en de toenemende aanvallen van een naburige hindoestam zorgen voor onrust in het gebied. Sichterman laat daarom de factorij in Hooghly fortificeren. Hij noemt de versterking Fort Gustavus naar gouverneur generaal Gustaaf Willem van Imhoff.[3]

In 1744 draagt hij zijn functie van directeur over aan Jan Huygens, en wordt in Batavia in de Raad van Indië benoemd, maar Sichterman vertrekt in oktober van hetzelfde jaar naar Nederland.[4] Twee schepen in de vloot zijn nodig om zijn bezittingen te transporteren. In Groningen laat Sichterman een herenhuis in Lodewijk XV-stijl bouwen aan de Ossenmarkt, waarin zijn kunstschatten een plaats krijgen. Hij bezit een grote collectie Japans en Chinees porselein, een grote verzameling exotica opgeborgen in kabinetten van tropisch hout, ingelegd met ivoor en parelmoer. Ook heeft hij een collectie van 481 schilderijen, waaronder doeken van Rembrandt en Ruysdael.[5] Sichterman bezit tevens de buitenplaats Woellust in Wildervank.

Indische prinses
Tweehonderd jaar na zijn dood gaat in Groningen nog steeds het verhaal rond dat Sichterman een prinses uit Indië heeft meegebracht. Ze is gesluierd en vertoont zich nooit. Ze sterft al snel omdat ze niet tegen het klimaat kan. Sichterman heeft haar gebalsemd zodat ze haar schoonheid zal behouden, en de loden kist waarin ze is gelegd in een glazen kist op de zolder van zijn huis gezet. Sichterman kan volgens het verhaal niet scheiden van haar, en gaat regelmatig naar de zolder om haar te bezoeken. Maar als het in het huis vreselijk begint te spoken, heeft men haar op een avond bij fakkellicht bijgezet in de grafkelder in de Nieuwe Kerk.[6]

Sichterman, ook wel 'de Bengaal' genoemd, heeft in Groningen geen bestuurlijke functie vervuld. Hij weet vermoedelijk niet tot het regentencircuit door te dringen door zijn extravagante levensstijl.[7] Hij laat zich rondrijden in een koets met zes paarden en zes donkere bedienden. Hij heeft ook de gewoonte om zo nu en dan geld uit het raam te gooien naar de arme bevolking. Sichterman staat ook bekend als een rokkenjager. Een van zijn advocaten, ene Kersteman, houdt aan zijn escapades een goed jaarsalaris over.

Op 15 januari 1764 overlijdt Sichterman, en blijkt hij schulden te hebben. Zijn weduwe veilt de inboedel; het herenhuis aan de Ossenmarkt vindt pas in 1770 kopers en wordt gesplitst. Alhoewel hij niet als zodanig geregistreerd staat, doen de vijf maçonnieke glazen in de nagelaten inboedel vermoeden dat hij vrijmetselaar is geweest.[8][9]

De gevelversiering met de deurpartij
Object number: 0000.2673.
Titel: Gevelversiering met deuren, twee atlanten en balkonhek van het huis Sichterman Ossenmarkt Groningen,
Ontwerper: Gerbrandus van der Haven, Theodorus van der Haven.
Omschrijving: De gevelversiering met gestoken houten deuren, zandstenen atlanten, ook wel telemonen, (in twee delen) en een smeedijzeren balkonhekje, afkomstig van 'De Boumanshof' of 'Hof van Iddekinge'. Dit is een landgoed met huis aan de Turfsingel in de stad Groningen. Eerder maakt de imposante deurpartij deel uit van de entree van het huis van Albert-Jan Sichterman aan de Ossenmarkt, vanwege een splitsing van dit pand naar twee woningen komt de gevelversiering[10] in onbruik.

Na de dood van Sichterman in 1764 blijkt zijn boedel met schulden belast te zijn. Bovendien moet deze gedeeld worden onder acht partijen inclusief zijn weduwe. Verkoop van een groot deel van de verzameling en het huis Sichterman zijn noodzakelijk. Dat laatste gaat niet makkelijk en pas in 1770 wordt het huis verkocht aan een consortium dat het huis verbouwt in twee panden, die los verkoopbaar zijn. De impossante deurpartij van het huis Sichterman moet daarbij wijken. Het wordt in door Sichtermans dochter en schoonzoon Van Iddekinge ingemetseld in hun huis aan de Turfsingel. In 1913 moet dat huis wijken voor de aanleg van de W.A. Scholtenstraat. Bij de verkoop bedingt de familie Bouman dat de deurpartij geschonken moet worden aan het Groninger Museum. Slechts de stevige transportkosten komen voor rekening van het museum.

De atlanten, die altijd zeer tot de verbeelding van de inwoners van de stad Groningen hebben gesproken, worden opgesteld op de binnenplaats. De andere onderdelen belanden in het depot. Niet alle onderdelen zijn bewaard gebleven. Het hek, de schitterende deuren en de kariatide en atlant krijgen in 1994 een mooie plaats in de historische opstelling in het nieuwe Groninger Museum. Helaas gaat die opstelling als gevolg van wateroverlast in 1998 verloren.

Naast deze drie elementen zijn er ook brokstukken bewaard van de naast het raam bij het balkon. Bij elkaar geven ze nog altijd een indruk van de grote deurpartij. Het smeedijzeren hek voor het balkon, heeft uiteraard zijn vervolg, in het smeedijzeren hek dat nog altijd op het bordes van de trap voor het huis staat. Naast sierlijk krulwerk is in het midden een monogram van vervlochten letters JAS en JAS gespiegeld aangebracht.

Gegevens:
Productie datum: 1743 – 1744
Productie periode:  18e eeuw
Object naam: architecturale elementen
Materiaal: palissanderhout, zandsteen, smeedijzer
Afmetingen:
deuren: hoogte: 235 cm
breedte: 89 cm
breedte: 194 cm
Karyatiden[12]: hoogte: 65 cm
breedte: 68 cm
diepte: 70 cm
hoogte: 130 cm
breedte: 68 cm
diepte: 50 cm

Nageslacht
- Anthony Ewoud, 23 februari 1722 in Indië geboren maar in 1736 naar Holland gezonden, schrijft zich op 12 september 1739 in als student rechtsgeleerdheid aan de Academie van Groningen. Na enige jaren wordt hij kapitein van een compagnie te voet. Hij schaakt en huwt Josina Petronella Alberda van Rensuma.
- Francina Margaretha, huwt 25 mei 1744 met Scato Gockinga
- Johanna Maria, huwt 24 mei 1744 met de regent Berend van Iddekinge, later burgemeester van Groningen.
- Gerrit Jan, in 1736 naar Holland gezonden, 20 september 1742 als student recht ingeschreven, wordt kolonel en commandant van het Fort De Roovere te Bergen op Zoom.
- Jan Albert sluit zich aan bij het leger en sterft in 1750 op 17-jarige leeftijd.
- Sibylla Volkera huwt 1 maart 1755 met Rembt Tobias van Iddekinge.
- Christine Elisabeth huwt 9 maart 1766 met Anton Adriaan Falconer, graaf van Kintore[11].

24 januari 2024: te koop het Sichtermanhuis
Op 24 januari 2024 staat het Sichtermanhuis aan de Ossenmarkt te koop voor 2.2 miljoen euro. Op dat moment is dit het duurste huis dat op die dag in de stad Groningen te koop staat. De woning die is gebouwd in 1743 heeft een woonoppervlak van bijna 500m² en telt zeven slaapkamers en drie badkamers. Vanuit het monumentale herenhuis heb je uitzicht over de Ossenmarkt en wandel je zo de binnenstad in. Op Funda is te lezen dat het huis in Lodewijk XV-stijl is gebouw in opdracht van Jan Albert Sichterman die na een lucratieve carrière bij de VOC terugkeert naar zijn geboortestad. Zijn doel? Het mooiste huis van Groningen bouwen.

Foto van een deel van het interieur op Funda.

Noten, bronnen en referenties:

12. Kariatiden (enkelvoud: kariatide, ook caryatide) zijn vrouwenbeelden die als pilaren of pilasters dienstdoen. Kariatide is een samengesteld Grieks woord dat "vrouw uit Karyes", een plaats op de Peloponnesos, betekent.

Meer lezen: Troffel eerste steenlegging huis Sichterman

Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe. Hoogeveen, 27 juli 2024. Samenstelling en bewerking: © Harm Hillinga. ↑ Top